Gebruik

Rangtelwoorden geven de rangorde in een reeks aan.

Vorm

Hoofdtelwoord + de/ ste

– hoofdtelwoorden die eindigen op t, g en d en onbepaalde telwoorden krijgen het suffix -ste:

hoeveelste, achtste, twintigste, honderdste, zoveelste, …

Natuurlijk er zijn een paar rangtelwoorden die onregelmatig zijn zoals derde of eerste

1.	eerste
2.	tweede
3.	derde
4.	vierde
5.	vijfde
6.	zesde
7.	zevende
8.	achtste
9.	negende
10.	tiende
11.	elfde
12.	twaalfde
13.	dertiende
20.	twintigste
100.	honderdste
1000.	duizendste

Plaats in de zin

Ze kunnen zelfstandig staan:

Ik heb één sok gevonden, maar de tweede heb ik waarschijnlijk verloren.

Ze kunnen verbonden zijn aan een substantief:

Dit is mijn eerste dag hier.

Verder gebruik van rangtelwoorden

–> rangtelwoorden worden ook gebruikt in de namen van de koningen/ koninginnen, pausen, keizers, …

Karel V: Karel de Vijfde

Elizabeth II: Elizabeth de Tweede

–> in de combinaties van hoofdelwoord en rangtelwoord verandert de volgorde de betekenis:

rangtelwoord + hoofdtelwoord: als we spreken over een groep/ verzameling

hoofdtelwoord + rangtelwoord: als we spreken over meer groepen/ verzameligen

Voorbeeld:
1.
De laatste drie pagina’s zijn echt spannend.
= De pagina’s 1,2,3 van het einde van één boek (verzameling van pagina’s) zijn echt spannend.
x
Hij heeft de drie laatste pagina’s gelezen en kan de drie boeken vergelijken.
= Hij heeft gelezen 1 laatste pagina van 3 verschillende boeken.

2.
De eerste vijf runners krijgen een beloning.
= De runners 1,2,3,4 en 5 van dezelfde groep krijgen een beloning.
x
De vijf eerste runners krijgen een beloning.
= De eerste runners van 5 verschillende groepen krijgen een beloning.

–> in de combinaties van rangtelwoord + adjectief:

Standard gebruik:

– de (op) een na grootste; de (op) twee na grootste

OF

– de grootste op een na; de grootste op twee na

Gebruik in België:

– de tweede grootste; derde grootste

Voorbeeld:

Utrecht is de op drie na grootste stad van Nederland. ( = Utrecht is nummer 4 van Nederland)

Utrecht is de grootste stad van Nederland op drie na. ( = Utrecht is nummer 4 van Nederland)

Utrecht is de vierde grootste stad van Nederland. (gebruikt in België)

Datum

In de datum worden zowel hoofdtelwoorden als rangtelwoorden gebruikt. Al deze 3 vormen zijn correct:

5.12.

vijf december

de vijfde december

–> 5.12.2005 = (de) vijf(de) december tweeduizend (en) vijf

1.
A: ‘Wanneer ben je jarig?’
B: ‘Op zeventien maart.’

2.
A: ‘Wanneer ben je jarig?’
B: ‘In maart.’
A: ‘De hoeveelste?’
B: ‘De zeventiende.’

Vorm van de rangtelwoorden in de tekst

Rangtelwoorden kunnen in een tekst geschreven worden op de volgende manier:

1ste, 2de, 8ste, …

1e, 2e, 8e, ..

-de, -ste en -e staan op dezelfde hoogte als het nummer