Gebruik

Met een demonstratief pronomen wijzen we aan naar een persoon/ ding/ dier/ verschijnsel:

Hoeveel kosten deze oorbellen? = we wijzen aan naar concrete oorbellen

Ik wil daarover niet meer praten. = ik wijs naar een concrete situatie waarover ik niet meer wil praten

Vorm

	enkelvoud	meervoud
de-woord
dichtbij/ hier	deze jongen	deze jongens
verder weg/ daar	die jongen	die jongens
het-woord
dichtbij/ hier	dit meisje	deze meisjes
verder weg/ daar	dat meisje	die meisjes

Zelfstandig gebruik

Demonstratief pronomen kan ook zelfstandig gebruikt worden als het duidelijk is waarover/ over wie het gaat:

In welke doos zijn de nieuwe wijnglazen? In deze of die?
deze/ die = de doos

–> ook als ze naar de hele zin aanwijzen:

Weet je dat Jan hier niet meer werkt? Ja, dat weet ik.
dat = Jan hier niet meer werkt.

–> ook als ze naar iets aanwijzen wat van de context duidelijk is:

Ik wil graag bedanken aan iedereen die ons geholpen heeft met de organisatie. En bij deze open ik het festival.
deze = de akt van bedanken aan iedereen die met organisatie hebt geholpen

Zulk(e)/ zo’n

Betekenis:

–> ‘van die soort’

–> ‘in die mate’ – vooral in combinatie met adjectieven

Je hebt z’n auto nodig. (een auto van deze soort, type)

Je hebt zulke mooie ogen. (in die mate= ‘zo veel’ mooie)

Jan had zulke pijn in zijn been dat hij niet kon lopen. (in die mate = verschrikkelijke pijn)

–> zulk(e): met meervoud of niet-telbare substantieven

zulke: de-woorden
zulk: het-woorden

–> z’n: met telbare substantieven in het enkelvoud

–> n België wordt z’n in combinatie met niet-telbare substantieven gebruikt: La Chouffe is z’n lekker bier!

–> soms ligt het gebruik alleen maar aan het context:

Zulke pijn komt vaak voor bij de keelontsteking. (soort pijn)
x
Ik heb z’n pijn in mijn been dat ik niet meer kan lopen. (een zo sterke, hevige pijn)

Zulke of z’n  staan nooit zelfstandig

Dergelijk(e), soortgelijk(e), zodanig(e)

–> ze lijken op ‘zulke/ z’n’, maar hebben vooral de betekenis van ‘van deze soort, type’

–> ze worden in het enkelvoud voorafgegaan door het onbepaalde lidwoord ‘een’

In een dergelijke situatie weet ik niet wat te doen.
X
In z’n situatie weet ik niet wat te doen.

*zie meer bij Pronomen personale: Wijzen